Boşanmanın Çocuk Üzerindeki Etkileri
Boşanma, sadece hukuksal bir sözleşmenin sona ermesi değil, aynı zamanda bir ailenin içsel dünyasında yaşanan bir kırılmadır. Bu süreç, bireylerin sadece sosyal ve ekonomik hayatlarını değil, psikolojik yapılarını da derinden etkileyebilir. Tıpkı bir ağacın köklerinden koparılması gibi, çocuklar da bu olayla birlikte hayatlarının temel dayanaklarından birinin yıkıldığını hissedebilirler. Bu kopuş, çocuğun dünyasında güvenlik ve aidiyet duygularını sarsabilir.
Boşanma süreci ile birlikte çocuk, alıştığı evinden ve sosyal çevresinden ayrılmak zorunda kalabilir. Bu durum, bir kuşun her gün yuvasına geri dönüp kendini güvende hissetme arzusu gibidir. Ancak, boşanma ile birlikte çocuk, bu güvenli yuvadan mahrum kalabilir. Bu da çocuğun yeni bir yaşam alanı ve arkadaş çevresi oluşturma zorunluluğu ile yüzleşmesine neden olur. En önemlisi, çocuk artık ebeveynlerinden birine dilediği zaman ulaşamayabilir. Bu durum, anne-baba ilişkisinin çocuğun psikolojik sağlığı üzerindeki önemini bir kez daha vurgular. Eğer ebeveynler boşanma sürecinde birbirlerine karşı saygılarını korurlar ve çocuğa olan sorumluluklarını unutmadan hareket ederlerse, bu zorlu dönem çocuğun ruhsal dünyasında daha az iz bırakabilir.
Boşanma, çocuğa anlatılması zor bir gerçektir. Bu nedenle, çocuğun yaşına uygun bir dille ve ebeveynlerin ortak bir kararla bu durumu açıklamaları gerekir. Okul öncesi dönemdeki çocuklara durumu yalın ve kısa bir şekilde anlatmak yeterli olabilirken, daha büyük çocuklar için daha detaylı ve açık bir açıklama gerekebilir. Ancak her yaş grubunda, çocuğun bu olayın bir parçası olmadığını ve bu durumun onun suçu olmadığını anlaması kritik öneme sahiptir.
Boşanma Olayına Karşı Çocuğun Verebileceği Tepkiler: Psikolojik Yansımalar
Çocuklar, boşanma gibi travmatik olaylara farklı şekillerde tepki verebilirler. Bu tepkiler, çocuğun yaşına, kişilik yapısına ve boşanma sürecinin nasıl yönetildiğine bağlı olarak değişiklik gösterebilir.
İnkar: İnkar, çocuklar için bir tür savunma mekanizmasıdır. Tıpkı bir serabın ortasında suyun gerçekten orada olduğunu düşünmek gibi, çocuk da ebeveynlerinin tekrar bir araya geleceğine dair umudunu koruyabilir. Bu yanılsama, çocuğun acıdan kaçınmasına yardımcı olabilir.
Üzüntü ya da Depresyon: Boşanma, çocuğun iç dünyasında büyük bir yas sürecini başlatabilir. Bu durum, çocuğun günlük yaşamına yorgunluk, halsizlik ve kilo kaybı gibi fiziksel belirtilerle yansıyabilir. Ancak depresyon daha derin bir sorun olarak ele alınmalı ve gerektiğinde profesyonel yardım aranmalıdır.
Suçluluk: Çocuklar, ebeveynlerinin ayrılmasından kendilerini sorumlu tutabilirler. Bu, bir kelebek etkisi gibi küçük bir hareketin büyük sonuçlar doğuracağına inanan çocuğun zihninde şekillenir. Bu suçluluk duygusu, çocuğun özgüvenini ve dünyaya olan bakışını olumsuz etkileyebilir.
Utanç: Utanç duygusu, boşanma sürecinde çocukların en yaygın yaşadığı duygulardan biridir. Bu duygu, çocuğun kendini sosyal çevresinden izole etmesine ve kendi içine kapanmasına neden olabilir. Bu süreçte, öğretmenler ve ebeveynlerin çocuğa destek olması büyük önem taşır.
Kızgınlık: Özellikle 9-12 yaş aralığındaki çocuklar, boşanma sürecine kızgınlıkla tepki verebilirler. Bu, çocuğun dünyasında her şeyin bir anda yıkıldığını hissetmesinden kaynaklanabilir. Bu yaş grubundaki çocuklar, boşanma olayını adeta bir fırtına gibi algılayabilir ve bu fırtına onların içsel dünyasında büyük bir yıkım yaratabilir.
Terk edilme korkusu: Çocuk, boşanma sürecinde “bana kim bakacak?” sorusuyla karşı karşıya kalabilir. Bu korku, çocuğun ebeveynlerinden birine duyduğu özlem ve bağımlılık duygusunu artırabilir.
Gerileme (Regresyon): Gerileme, çocuğun gelişimsel olarak geri adım atması olarak tanımlanabilir. Bu durum, bir çocuğun daha önce öğrendiği bağımsız davranışları bırakıp, ebeveynine daha fazla bağımlı hale gelmesi şeklinde ortaya çıkabilir. Bu, bir anlamda çocuğun içsel dünyasında bir güvenlik arayışıdır.
Fiziksel belirtiler: Boşanma süreci, çocuklarda fiziksel belirtilerle de kendini gösterebilir. Wallerstein’e göre, ilkokul çağındaki çocuklarda baş ve karın ağrısı gibi semptomlar ortaya çıkabilir. Bu durum, çocuğun duygusal dünyasındaki karmaşanın fiziksel bir yansıması olarak değerlendirilebilir.
Boşanma ve Çocuk İlişkisinde Neler Yapılabilir?
Boşanma sürecinde, ebeveynlerin çocuklarına durumu açıklarken, çocuğun bu olayın bir parçası olmadığını ve her iki ebeveynin de her zaman onun yanında olacağını hissettirmeleri büyük önem taşır. Çocuğun, boşanmanın anne-babasını kaybetmek anlamına gelmediğini anlaması, onun psikolojik sağlığını korumasına yardımcı olabilir.
Öğretmenler, boşanma sürecinde çocukla olan ilişkilerinde duyarlı olmalı ve okuldaki psikolojik danışmanla işbirliği yaparak gerekli desteği sağlamalıdırlar. Ayrıca, öğretmenlerin çocuğun yanında nötr kalmaları, ailenin iç meselelerine dahil olmamaları ve çocuğun iyiliğini ön planda tutmaları önemlidir.
Ebeveynler, çocuklarına onları sevdiklerini ve boşanmanın onların suçu olmadığını sürekli olarak hatırlatmalıdırlar. Ebeveynler, çocuklarını eski eşleri hakkında kötüleyerek onları taraf tutmaya zorlamamalı ve çocuklarının yanında saygısızca konuşmalardan kaçınmalıdırlar. En önemlisi, ebeveynler çocuklarının duygularını anlamaya çalışmalı, onları dikkatle dinlemeli ve fikirlerine saygı duymalıdırlar.
Boşanma süreci, doğru yönetildiğinde, çocuk için sadece bir fırtına değil, aynı zamanda bir yeniden doğuş süreci de olabilir. Çocuğa sağlanan sevgi, ilgi ve anlayış, bu sürecin yaralarını sarmasında en büyük yardımcı olacaktır.
Uzman Klinik Psikolog Emre Yalçın
İletişim ve Randevu Bilgileri:
İletişim Numarası:
+𝟗𝟎 𝟐𝟏𝟐 𝟐𝟒𝟕 𝟒𝟗 𝟒𝟕
+𝟗𝟎 𝟓𝟑𝟎 𝟐𝟒𝟕 𝟎𝟏 𝟗𝟗
0530 500 1850
Yararlanılan Kaynaklar:
1-Gelişim Psikolojisi , Yrd. Doç. Dr. H. Ergin & Doç. Dr. S. A. Köseoğlu, 8. Basım, Kasım 2017, Nobel Yayıncılık.
2-http://www.guncedanismanlik.net/index.php?option=com_content&view=article&id=64:bosanmanin-cocuk-uzerindeki-etkileri&catid=21&Itemid=113&lang=tr
3-Springate, Stegelin, 1999, s.162.
4-http://www.gripsikiyatri.com/bosanmanin-cocuklara-etkisi/
5-https://dergipark.org.tr/tr/pub/spcd/issue/21120/227484
6-Resim OpenClipart-Vectors tarafından Pixabay‘a yüklendi