Narsist kime denir?
Narsist, psikolojik ilgisini tamamen kendi üzerine yoğunlaştırmış kişidir. Sıklıkla olağanüstü olduğunu fakat diğer insanların bunu anlamadığını düşünür. Düşük empati yeteneğine sahip, her şeyin en iyisini kendisinin hak ettiği inancını taşıyan ama arka planda şiddetli biçimde örtük incinebilirliği olan kişileri nitelemek amacıyla kullanılan şemsiye bir terimdir.
Narsistler dünyayı nasıl görüyor?
Narsistlerin dünyası, diğer insanların tahmin edemeyeceği düzeyde benmerkezcidir ve bu durum solipsizmin(tek bencilik) belli bir türünü de içinde barındırır. Narsist kişilikler kendi benliklerinin her şeyin üzerinde olduğunu iddia ederken, aslında kendilerine yönelik nepotist(akraba ve arkadaşlarını kayıran kimse) bir tavır içine girdiklerini fark etmezler. Çünkü ayrıcalıklı hissetme hali onların ‘’kurduğu’’ bir şey olmaktan ziyade, kendi evrenlerinin değiştirilemez bir yasası haline gelmiştir ve son derece doğaldır. Normal kişilik gelişiminin belli bir evresinde çocuk, kendisini odak nokta olmaktan çıkararak ilgi ve alakasını dış dünyaya yönlendirir. Nesneler ve diğer insanların varlığı, çocuğu toplumsal bir varlık haline getirecek ilişki yumağını hazırlar. Bununla birlikte, çocuk kendine yönelik ilgi yatırımını elbette büsbütün kaybetmez. Eğer durum böyle olsaydı insan türünün hayatta kalabilmesi ve doğanın hükmedici gücü karşısında kendine özel stratejilerini ve savunma mekanizmalarını devreye sokabilmesi mümkün olmazdı. Bu noktada kişinin kendine yönelik alakası, bir bakıma acı hissi ile bağlantılıdır. İkisi de bireysel farkındalık ve hayatta kalma açısından oldukça elzemdir. Fakat narsist bireylerin psikososyal gelişimi olağan bir şekilde ilerlemez ve kendilerine yönelik yatırımlarını sebat ettirirler. Bu ısrarcılık dolayısıyla, kişilerin ilgi ve alakaları, nesnelere ve diğer insanlara yönelmez. Narsist olarak adlandırılan bireyler için sıkça kullanılan ‘’kendi dünyaları’’ kavramı, oldukça isabetli olmakla beraber, aslında narsist bireylerin genel problemini belirler. Onlar için, bu hayatta önemli olan ve istedikleri anlamda yaşamayı hak eden yegane varlık kendileridir. Fakat toplumsal gerçeklikten büsbütün kopuk olduklarını söylemek pek de isabetli bir yaklaşım olmayacaktır. Unutulmamalıdır ki narsist bireyler toplumsal kodlamaları ve neyin doğru neyin yanlış olduğunu bilmektedir. Ancak sistemin kendi çıkarları doğrultusunda işlemesi gerektiğini iddia etmektedirler. Bu yüzden narsisizm bir gerçeklikten kopuştan ziyade, kişilerin gerçeği kendi lehlerine manipülasyonunu içerir. Öznel arzuları doğrultusunda içinde bulundukları küçük toplulukları veya daha büyük ölçekte devletlerin ve milletlerin kaderini şekillendirmek, narsist bir bireyin yaşama şeklidir.
Narsist bireylerin sosyal ilişkileri
Narsist bireylerin sosyal ilişkileri karşılıksız yapılan eylemler bütünü üzerinden şekillenir. Kişi, çevresinden daima ilgi ve ayrıcalıklar bekler fakat tüm bunlara rağmen karşılık vermeye mecburiyet hissetmez. Beklediği ayrıcalıklar kendisine sunulmadığı takdirde, adeta öğrencilerinin cezalandırılmaları gerektiğini düşünen öğretmen edasıyla öfkelenir. Bununla birlikte, başarılı olma arzusuyla dolup taşarken, kişileri bir araç olarak görebilir ve amaçları doğrultusunda onları acımasızca kullanır/sömürür. Bu davranışları gerçekleştirirken içgörüsü gelişmemiş bir narsist, düşük empati yeteneğine sahip olması nedeniyle, karşısındakinin duygularının farkında değildir ve bundan etkilenmez. Bununla birlikte narsist birey, aynaya baktığında olağanüstü bir varlık yerine değeri azalmış ve sıradan biri görürse, elbette ki bu tasasından kurtulmak adına itibarlı kişilerle birlikte olma davranışı gösterecektir. Kişi, tekrardan göz kamaştırıcı sosyal bir yaşamın içerisine kendisini dahil etmeye çalışırken, ısrarcı bir tavır takındığını görmek bizi şaşırtmaz.
Bir parça narsisizm yararlı olabilir mi?
Şüphesiz ki her birimiz odağımızı sosyal medyalara yönlendirdiğimizde, bir takım göz önünde insanların halinden ve kendinden emin görüntüleri, abartılı deyimlerle kendilerini yüceltmeleri, tüm pohpohlayıcı iltifatları sanki en temel haklarıymış gibi kabul etmelerine şahit olmuşuzdur. Tabii ki ortaya konulan ürünlerin, bu tatmin ve özgüven duygusunu ortaya çıkardığı düşünülebilir. Fakat ters açıdan da incelemek faydalı olacaktır. Narsist birey, kendisini rakiplerine karşı daha kolay pazarlayabilecektir. Çünkü en iyisinin kendisi olduğuna inanma ve rekabet konusunda daha az tedirginlik duyma halinin beslendiği nokta ise, zaten sonucun belli olduğuna dair çekirdek inançlarıdır. Tüm bunlara bağlı kalarak az miktarda narsistik tavır takınmanın, başarı arzularını kamçıladığı ve diğerleri için cesaret kırıcı durumlar karşısında bile ayakta durabilmek açısından avantaj sağladığı açıktır.
Narsist kişilikler nasıl idare edilir?
– Narsist bir bireyi, samimi bulduğunuz durumlarda takdir edin.
Unutulmamalıdır ki, narsist birey daima kişilerin hayranlıklarını hak ettiğini düşünür. Eğer niyetiniz onunla iyi bir ilişki kurmak ve bunu sürdürmek ise, başardığı işler dolayısıyla onu takdir etmekten kaçınmayın. Takdirinizin avantajı, narsist bireyin algılarını size karşı olumlu yönde değiştirecek olmasıdır. Narsist, artık sizi onun değerini bilen, kıskançlık beslemeyen, akıllı biri olarak görecek ve sizi her defasında etkileme gayreti göstermeyecektir. Samimi durumlarda onu takdir etmeniz, onu eleştirdiğinizde sizi daha çok dikkate almasını sağlayacaktır.
-Başkalarının tepkilerini, ona bakış açısı kazandıracak şekilde açıklamaya çalışın.
Eğer bir narsistin güvenini kazandıysanız, sık sık çevresi hakkında şikayet etmesine şahit olacaksınızdır. Sürekli çevresindekiler ile ilgili aşağılayıcı bir üslup takınması kulağa hoş gelmese de sakin olmalı ve olaylar hakkında yorum getirirken esnek bir tavır ile diğer kişinin olaya yaklaşımını açıklamalısınız. Bunu yaparken, her kişinin olayları algılayış biçiminin farklı olduğunu, ortada kişilik ve karakter saldırısına yönelik ipuçları bulunmadığını belirtmeniz, narsistin içini rahatlatacaktır. Narsistin hak ettiği ilgiyi görmediğinde saldırgan tavır sergilemesinin ardında örtük incinebilirliği olduğu unutulmamalı, objektif bir durum kritiği yapıldığı belirtilmelidir.
– Onunla ilişki içindeyken görgü ve nezaket kurallarına dikkat edin.
Narsistin kendisini sizden daha önemli gördüğünü ve buna bağlı olarak sizden saygı beklediğini unutmayın. Dakik olmamanız, arkadaşlarınız ile tanıştırırken takdim etme sırasını karıştırmanız, fazla samimi davranıp konuşurken argo tabirler kullanmanız onu sinirlendirecektir. Size anlamsız gelen ayrıntılar, onun kuşkucu bir insan olduğunu unutmanıza sebebiyet verebilir. Unutulan her bir ayrıntı, narsist tarafından manipüle edilerek ilgisizlik adı altında eksi hanenize yazılabilir.
– Mecbur kalmadıkça onu eleştirmek konusunu tekrar düşünün. Eğer eleştiri getirmeniz gereken bir olay saptadıysanız, son derece açık ve yapıcı bir dil kullanın.
Narsistlerin aşırı alıngan tavırlarını tekrardan hatırlatarak söylemek gerekir ki, belirli bir hedefe yönelik samimi şekilde yapılan eleştiri, zor kişiliklerin yönetilmesi konusunda her zaman avantaj sağlar. Bunu yaparken, eleştirinin neden yapıldığını, neye hizmet ettiğini belirtmek, narsistin öfkelenme ihtimalini azaltacaktır. Örneğin eleştiri getirirken kişiliğiyle ilgili saldırı içeren cümleler kurmanız, verimsiz ve açıkça kişiyi hedef aldığı için öfkelendirici olacaktır. Bunun yerine, davranışı hedef alan ve olayı örneklerle açıklayabileceğiniz eleştiriler, kişi tarafından ılımlı karşılanacaktır.
– Başarılarınızı ve ayrıcalıklarınızı dile getirirken onu tamamen konu dışında bırakmayın. Ölçülü davranın.
Bir narsist, her zaman sizden daha çok şeyi hak ettiğini düşündüğünden dolayı, sahip olduğunuz başarı ve ayrıcalıklar onun kendisini aşağılık hissetmesine neden olacak ve anlatılanlar onda acı veren duygulara dönüşecektir. Bu nedenle ona, geçen sene gittiğiniz olağanüstü Hindistan turundan, davet edildiğiniz ışıltılı ortamdan, çok yüksek mevkilere gelmiş arkadaşınızdan bahsetmeniz, kişide aşağılık duygusuna sebep olabilir. İlişkinizin kötü etkilenmesi için bu hoş olmayan anlatılar yeterlidir.
– Ona karşı çıkmak konusunda ısrarcı olmayın.
Narsist kişilerle sosyal ve duygusal ilişkiler içinde bulunmak, zamanla yorucu ve yıpratıcı bir hal alabilir. Bu bıkkınlık hali içinde kişi, öfkesini yönetemeyip sistematik şekilde narsiste karşı gelmek ve düşmanca tavır sergilemek isteyebilir. Bu şekilde davranmak anlık olarak kişiyi rahatlatsa da işleri içinden çıkılmaz bir hale sokacak ve tüm yapılanları boşa çıkaracaktır. Bununla birlikte narsist, davranışınızı utanç verici bulacak ve sizi gözünde düşmanlaştıracaktır. Şunu bilmekte fayda vardır ki, onu başarıları dolayısıyla takdir etmeniz size eleştiri hakkı kazandırır.
– Sizi kullanmaya yönelik girişimlerini fark edin. Karşılıksız yapmanızı beklediği işlere karşı boyun eğen bir tavır takınmayın.
Narsistlerin aynı zamanda oyuncu kişilikleri olduğunu unutmayın. Kendine güvenleri ve cezbedici tavırları karşısında nötr olmanız, sizden yararlanabilme güçlerini ellerinden alacaktır. Başkalarını amaçları doğrultusunda kullanmak, karşılarındaki kişinin duygularıyla oynamayı bilinçli anlamda kabul etmek ve icraata geçmek demektir. Minnettarlığımızı gösterirken her zaman ölçülü olmakta, aşırıya kaçmamakta fayda vardır.
''Başkasının övünmesini çekilmez kılan, bizimkini engellemiş olmasıdır.''
La Rochefoucauld
Uzman Klinik Psikolog Emre Yalçın
İletişim Numarası: 0530 500 1850